Eén rozijn maakt nog geen mindfulness. Daar is heel wat meer voor nodig, en dat weet Ronald Purser (Volkskrant, 21 september) heel goed. Hij heeft zich er in verdiept, heeft zelf de cursus gevolgd – des te meer bevreemdt het dat hij zoveel onjuistheden debiteert in het interview met Esma Linneman. Sinds acht jaar geef ik met hart en ziel en volle overtuiging mindfulness aan cursisten die allemaal lijden onder een vorm van stress; lang niet altijd onder werkstress. De één kampt met chronische pijn, een ander met een gekmakende piep in het oor, een derde moet zien te leven met het verdriet over een overleden kind. Al te begrijpelijk leidt dit tot piekeren, wakker liggen, lichamelijke klachten en soms burnout. Het is telkens weer geweldig om te zien hoe de laagdrempelige meditatie-oefeningen deelnemers helpen beter om te gaan met zulke uiteenlopende problemen.
Met een rode pen onderstreepte ik vele onjuistheden in het interview met Purser, waaronder het eeuwige misverstand dat de cursus een ‘ontspanningsmethode’ is, en zijn bijna hilarische bewering dat mindfulness een ‘beweging’ zou zijn met Jon Kabat-Zinn als ‘leider’. En geen enkele goed opgeleide trainer zal het wagen om cursisten wijs te maken: ‘Alle stress zit in jezelf’. Kwalijker vind ik dat Purser twee fenomenen aan elkaar verbindt die weinig met elkaar te maken hebben: de evidente problemen die het neoliberalisme met zich meebrengt, en die ook ik met zorg bekijk, en de populariteit van mindfulness. Dat de cursus commerciëler wordt en soms in verdunde vorm binnen bedrijven wordt aangeboden om de productiviteit hoog te houden, is inderdaad zorgelijk en totaal niet de bedoeling van mindfulness.
Tijdelijke contracten, hoge werkdruk, angst voor ontslag, studieschulden: dat zijn problemen van de neoliberale samenleving die meditatie-oefeningen niet weg zullen nemen. Wel biedt mindfulness mensen op individueel niveau bruikbare handvatten om met dit soort stress te leren omgaan. Natuurlijk helpt ‘kauwen op een rozijn’ niet tegen uitbuiting en onderbetaling, maar dat beweert ook niemand: grondlegger Jon Kabat-Zinn niet, en zijn duizenden jaar oude inspiratiebronnen niet. Mindfulness komt niet in de plaats van de vakbond. Laten we hopen dat de vakbonden, de politiek én het bedrijfsleven op een meer collectief niveau hun verantwoordelijkheid gaan nemen in de stress-epidemie.
Overigens deel ik de droom van deze zen-boeddhist over een ‘collectief spiritueel ontwaken’ waarin rechtvaardigheid en compassie – voor jezelf, voor de ander – een hoofdrol spelen. Ik ben heel blij om te zien dat een mindfulnesscursus voor veel mensen daar een eerste kennismaking mee biedt.
Comments